Wniosek o nauczanie języka mniejszości w szkole i w przedszkolu

Wniosek jest podstawowym warunkiem dla zorganizowania nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości w przedszkolu lub w szkole. Wniosek składają rodzice dziecka bądź ucznia albo uczeń pełnoletni. Może on być podpisany tylko przez jednego z rodziców bądź opiekunów, gdyż zakłada się, że rodzice są jednomyślni co do sposobu kształcenia swojego dziecka. Podpis jednego rodzica w zupełności wystarcza.

We wniosku rodzice muszą zaznaczyć, jaką formę zajęć języka mniejszości preferują. Istnieją trzy formy nauczania:

1) dodatkowa nauka języka mniejszości narodowej

2) zajęcia prowadzone w dwóch językach: języku polskim i języku mniejszości narodowej

3) zajęcia prowadzone w języku mniejszości narodowej

Rodzic zaznacza preferowaną formę, ale to nie jest wiążące dla dyrektora. Dyrektor może zdecydować się na inną formę (najczęściej formę dodatkowej nauki języka mniejszości) np. z powodu braku kadry dwujęzycznej.

Wniosek jest składany na zasadzie dobrowolności. Dziecko/ uczeń musi być obywatelem polskim.

Wniosek należy złożyć w formie pisemnej. Można w tym celu wykorzystać formularz załączony do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej albo sformułować go odręcznie. Wniosek musi zawierać następujące informacje: czego dotyczy („języka mniejszości narodowej niemieckiej”), dane dziecka/ ucznia, dane przedszkola/ szkoły, datę złożenia wniosku, podpis rodzica (bądź ucznia pełnoletniego) oraz datę i podpis osoby przyjmującej wniosek.

Wniosek dotyczy całego okresu korzystania przez dziecko z wychowania przedszkolnego w danym przedszkolu lub oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej albo całego okresu (nie rozdzielamy na klasy I-III i IV-VIII) nauki ucznia w danej szkole. Nie trzeba więc składać go ponownie co roku.

Wniosek należy złożyć u dyrektora placówki.

Wniosek należy złożyć do 20 września roku szkolnego, w którym dzieci/ uczniowie będą uczestniczyć w zajęciach nauczania języka mniejszości.

W uzasadnionych przypadkach, w szczególności, gdy przedszkole lub szkoła dysponuje wolnymi miejscami, dyrektor może przyjąć wniosek po terminie. Dziecko/ uczeń jest wtedy przyjmowany do już utworzonej grupy.

Wniosek może być złożony zarówno przy zapisywaniu dziecka/ ucznia jak też w trakcie jego korzystania z wychowania przedszkolnego w przedszkolu lub nauki w szkole.

Tak. Nowy wniosek jest konieczny przy przenoszeniu dziecka/ ucznia do innego przedszkola lub innej szkoły.

Nie. Ponowne wnioskowanie o to samo nauczanie w tej samej placówce nie jest konieczne.

W świetle obecnej interpretacji prawnej MEiN dzieci/ uczniowie muszą mieć obywatelstwo polskie.

Nie. Wniosek nie jest deklaracją przynależności do organizacji zrzeszających mniejszości niemiecką. Jest on jedynie wyrażeniem woli rodzica, który subiektywnie odczuwa przynależność do niemieckiej grupy narodowościowej i którego wolą jest, by dziecko miało możliwość nauki języka niemieckiego jako języka mniejszości. Od rodzica nie wymaga się udokumentowania przynależności do organizacji mniejszości niemieckiej.

Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym reguluje tę kwestię: „Nikt nie może być obowiązany do udowodnienia własnej przynależności do danej mniejszości.”

Nie. W wielu przypadkach językiem tym posługują się wprawdzie uczniowie w środowisku rodzinnym, zdarza się jednak, że znajomość języka mniejszości zanikła w starszych pokoleniach, a więc nie była też przekazywana młodszemu pokoleniu i uczeń rozpoczyna naukę języka od podstaw.

Nie. Złożenie wniosku o nauczanie języka mniejszości oznacza automatycznie, że uczeń będzie uczęszczał również na zajęcia historii i kultury mniejszości niemieckiej, które są przewidziane w niektórych klasach na poszczególnych etapach edukacyjnych.

Przed rozpoczęciem nauki języka mniejszości dyrektor szkoły lub upoważniony przez niego nauczyciel, powinien poinformować rodziców, którzy złożyli wniosek o:

1) celu prowadzonych zajęć i ich miejscu w tygodniowym rozkładzie zajęć;

2) informacjach odnotowywanych w dokumentacji przebiegu nauczania, na świadectwach szkolnych promocyjnych, świadectwach ukończenia szkoły oraz świadectwach dojrzałości – w przypadku udziału ucznia w zajęciach z języka mniejszości lub języka regionalnego;

3) warunkach i sposobie oceniania i klasyfikowania ucznia z zajęć z języka mniejszości lub języka regionalnego oraz nauki własnej historii i kultury, a także wpływie oceny z zajęć z języka mniejszości lub języka regionalnego na promowanie ucznia do klasy programowo wyższej oraz ukończenie szkoły;

4) uprawnieniach i obowiązkach uczniów przystępujących do egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego oraz o wymaganiach egzaminacyjnych.

Tak. Oświadczenie o rezygnacji z objęcia dziecka/ ucznia nauką języka mniejszości, nauki języka regionalnego i nauki własnej historii i kultury należy złożyć w formie pisemnej. Można w tym celu wykorzystać formularz (załącznik nr 2 do rozporządzenia) załączony do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej albo sformułować go odręcznie. Oświadczenie musi być złożone dyrektorowi przedszkola lub szkoły do dnia 29 września, wtedy dotyczy ono bieżącego roku szkolnego. Jeśli oświadczenie o rezygnacji zostanie złożone po 29 września wtedy dotyczy ono kolejnego roku szkolnego.

Język niemiecki może być w polskim systemie kształcenia nauczany zarówno jako język obcy, jak i jako język ojczysty (język niemiecki jako język mniejszości). Nauczanie języków obcych to przede wszystkim nauczanie kompetencji komunikacyjnej. Nauczanie języka mniejszości jest dodatkowo ukierunkowane na zachowanie tożsamości narodowej i językowej uczniów. Aby zachować tożsamość narodową szkoły organizują również nauczanie historii i kultury mniejszości niemieckiej, a także nauczanie geografii kraju pochodzenia. Głównym celem nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości jest wspieranie szeroko pojmowanego rozwoju uczniów oraz zachowanie i rozwijanie ich tożsamości narodowej. Jednocześnie uczniowie poszerzają wiedzę o kulturze kraju pochodzenia, historii, geografii i tradycji. Uczniowie poznają np. zwyczaje i tradycje Górnego Śląska lub Pomorza, jak również specjały miejscowej kuchni.

Nauka ta jest ważna dla niemieckiej grupy etnicznej w Polsce, ponieważ kształtuje i wzmacnia świadomość narodowej tożsamości oraz rozwija kompetencje językowe. Język jest podstawowym filarem tożsamości narodowej, ponieważ zawsze reprezentuje historię i tradycję. Nauczanie języka mniejszości daje możliwość zapoznania się z różnymi przekonaniami, praktykami, wydarzeniami historycznymi i tradycjami, które wywierają silny wpływ na tożsamość narodową, a także poczucie przynależności do grupy. Język kształtuje też spojrzenie na otaczającą nas rzeczywistość, dlatego nauczanie języka mniejszości wpływa na lepsze zrozumienie wizji świata innych narodów niemieckojęzycznych.

Ze względu na historyczne doświadczenia niemieckiej grupy etnicznej i ich konsekwencje (zanik języka niemieckiego w codziennym życia), instytucje edukacyjne (zwłaszcza szkoła) są często pierwszymi miejscami, w których dzieci mają regularny kontakt z językiem niemieckim.

Nie. W świetle interpretacji przepisów prawa oświatowego przez MEiN należy rozdzielić obydwie formy nauczania języka niemieckiego. Interpretacja obowiązuje od roku szkolnego 2019/2020. Uczeń nie może uczyć się języka niemieckiego zarówno jako języka mniejszości jak i jako języka nowożytnego. Aby zatem zrealizować obowiązek nauki języka obcego nowożytnego uczeń musi wybrać język nowożytny inny niż język, którego uczy się jako języka mniejszości.

Jednak wcześniejsze uczęszczanie ucznia na zajęcia języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej formalnie nie uniemożliwia temu uczniowi udziału w nauce języka niemieckiego jako obcego, o ile uczeń zrezygnował z nauki języka mniejszości organizowanej na podstawie art. 13 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. 

Na I etapie edukacyjnym (klasy I–III szkoły podstawowej) każdy uczeń obowiązkowo uczy się jednego języka obcego nowożytnego, natomiast od klasy VII na II etapie edukacyjnym (klasy IV–VIII szkoły podstawowej) – dwóch języków obcych nowożytnych.

Uczniowie korzystający z nauki języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej, czyli ojczystego, nie mogą równocześnie uczyć się tego języka jako obcego.

Wniosek należy złożyć w formie pisemnej. Można w tym celu wykorzystać formularz załączony do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej albo sformułować go odręcznie. Wniosek musi zawierać następujące informacje: czego dotyczy („języka mniejszości narodowej niemieckiej”), dane dziecka/ ucznia, dane przedszkola/ szkoły, datę złożenia wniosku, podpis rodzica (bądź ucznia pełnoletniego) oraz datę i podpis osoby przyjmującej wniosek.

Uczniowie z Ukrainy, którzy nie mają polskiego obywatelstwa, nie mogą ze względów prawnych, jak i formalnych zostać ujęci w systemie SIO. W systemie SIO należy wpisać polskie obywatelstwo, by zapisanie ucznia na zajęcia z języka mniejszości było możliwe. Zajęcia te są dedykowane tylko obywatelom polskim (nie cudzoziemcom), którzy identyfikują się z mniejszością narodową.

„Dla cudzoziemców podlegających obowiązkowi szkolnemu, placówka dyplomatyczna lub konsularna kraju ich pochodzenia działająca w Polsce albo stowarzyszenie kulturalno-oświatowe danej narodowości mogą organizować w szkole, w porozumieniu z dyrektorem szkoły i za zgodą organu prowadzącego, naukę języka i kultury kraju pochodzenia.”

Informacja o kształceniu w polskim systemie oświaty osób przybywających z zagranicy - Ministerstwo Edukacji i Nauki - Portal Gov.pl (www.gov.pl)

Uczniowie z Ukrainy mają prawo do nauki języka ukraińskiego (a nie niemieckiego), ale nauka ta ma być organizowana przez placówki dyplomatyczne, albo stowarzyszenia.

Na stronie poniżej jest opisana kontrola NIKu sprzed paru lat, podczas której opisano sytuację, w której uczniowie nie posiadający obywatelstwa polskiego chodzili na zajęcia z języka mniejszości. Od tego czasu system blokuje wpisanie uczniów bez polskiego obywatelstwa.

Raport NIK o podtrzymywaniu tożsamości mniejszości narodowych i etnicznych - 2021 (prawo.pl)