Finansowanie języka mniejszości
1. Informacje ogólne
Nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej podlega odpowiednim uregulowaniom prawnym.
Z dniem 25 października 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 1 października 2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, zastępująca ustawę z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. W zakresie finansowania zadań oświatowych ustawa określiła, że dla samorządów będą od 2025 roku będą naliczane kwoty potrzeb oświatowych zamiast wcześniej naliczanych środków w ramach subwencji oświatowej i tzw. dotacji przedszkolnej. Łączna kwota potrzeb oświatowych ustalana jest co do zasady analogicznie jak obecna część oświatowa subwencji ogólnej, czyli podstawą ustalenia jest kwota z roku poprzedniego, z uwzględnieniem zmiany zakresu realizowanych zadań oświatowych. Podział łącznej kwoty potrzeb oświatowych następuje będzie zgodnie z rozporządzeniem wydawanym przez ministra właściwego do spraw oświaty.
Jednostka samorządu terytorialnego jest zobowiązana do finansowania (dotowania) szkół zgodnie z zasadami przyjętymi w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. r. Prawo oświatowe[1], natomiast – zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych[2] – środki niezbędne na realizację zadań oświatowych zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
[1] Dz. U. z 2024 r. poz. 737.
[2] Dz.U. z 2024 r., poz. 754.
Zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 1 października 2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego[3] podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między gminy, powiaty i województwa samorządowe dokonuje się biorąc pod uwagę zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych.
Sposób podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego określa algorytm, stanowiący załącznik do wydawanego corocznie rozporządzenia ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w sprawie podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych dla jednostek samorządu terytorialnego na dany rok. Algorytm podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych, stanowiąc załącznik do ww. rozporządzenia, jest corocznie opiniowany przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego, związki zawodowe i partnerów społecznych. Rozporządzenie uzależnia wysokość potrzeb oświatowych dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego od:
- liczby uczniów przeliczeniowych otrzymanej przez zastosowanie zróżnicowanych wag dla wybranych kategorii uczniów (wychowanków) i określonych typów i rodzajów szkół (wagi te są addytywne, tj. jeżeli uczeń zalicza się do kilku wag, to są one sumowane) oraz wskaźnika korygującego, uwzględniającego stopnie awansu zawodowego nauczycieli,
- wysokości finansowego standardu A (kwota potrzeb oświatowych dzielona algorytmem przypadająca na jednego ucznia przeliczeniowego) w roku 2025 wynosi on 9.415,1831 zł.
Należy zauważyć, że finansowanie określone w ww. rozporządzeniu w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych określa pewien sposób naliczenia środków, który determinuje wysokość kwot potrzeb oświatowych dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. Natomiast same kwoty potrzeb oświatowych są elementem kalkulacyjnym, branym pod uwagę w kształtowaniu poziomu dochodów JST w danym roku budżetowym oraz – w odróżnieniu od subwencji oświatowej – nie są częścią budżetu państwa.
[3] Dz.U. z 2024 r. poz. 1572 z późn.zm.
Przywilej korzystania z publicznych pieniędzy przysługuje w Polsce wszystkim mniejszościom narodowym i etnicznym zamieszkującym terytorium Rzeczypospolitej. Oznacza to, że nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej nie jest finansowane przez organizacje mniejszości niemieckiej ani przez rodziców, ani przez szkoły czy przedszkola. Środkami tymi dysponują samorządy i to one odpowiedzialne są za stworzenie warunków umożliwiających naukę języka niemieckiego.
2. Na co można przeznaczyć zwiększoną subwencję na nauczanie języka mniejszości?
➢ Wynagrodzenia nauczycieli;
➢ Zakup podręczników, materiałów edukacyjnych i ćwiczeniowych służących do prowadzenia zajęć języka niemieckiego;
➢ Wyposażenie bibliotek szkolnych w książki, gazety, czasopisma, filmy, nagrania i oprogramowanie komputerowe wydane w języku niemieckim;
➢ Organizacja wycieczek szkolnych w ramach zajęć języka niemieckiego, zajęć własnej historii i kultury i zajęć geografii kraju pochodzenia;
➢ Doskonalenie nauczycieli prowadzących lekcje języka niemieckiego;
➢ Organizacja zajęć pozalekcyjnych – kół zainteresowań, warsztatów, klubów filmowych itp.
➢ Wyposażenie sal lekcyjnych w infrastrukturę IT i urządzenia wykorzystywane do realizacji zajęć służących podtrzymywaniu tożsamości narodowej mniejszości niemieckiej.
3. Standard A oraz wagi przeliczeniowe dla uczniów uczęszczających na zajęcia z języka niemieckiego jako języka mniejszości w 2025 roku
3.1. Standard A – przed aktualizacją
W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia Ministra Edukacji w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego w roku 2025 Ministerstwo odniosło się do finansowania nauczania języka mniejszości niemieckiej w 2025 roku:
„W 2025 r. ujednolicony w stosunku do uczniów lub słuchaczy należących do wszystkich mniejszości narodowych wymiar godzin nauczania języka mniejszości narodowej realizowanego w formie dodatkowej nauki tego języka będzie obowiązywał przez cały rok budżetowy, dlatego zachodzi konieczność zrównania wartości wag dla uczniów lub słuchaczy należących do mniejszości niemieckiej z wartością wag dla pozostałych mniejszości. Wagi zostaną przywrócone do poziomu sprzed zmian wprowadzonych w 2022 r.”
Łączna kwota dla wszystkich samorządów na 2025 r. określona została w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
Zgodnie ze wstępnym algorytmem podziału łącznej kwoty w 2025 r. (określonym w załączniku do rozporządzenia) szacuje się, że standard A wyniesie 9 477 zł. Oznacza to, że finansowy standard wzrośnie o 486 zł, czyli o 5,4 proc. (źródło: Głos Nauczycielski).
3.2. Standard A – po aktualizacji
Na początku października 2025 Ministerstwo Edukacji przekazało wszystkim jednostkom samorządu terytorialnego korekty metryczek potrzeb oświatowych na rok 2025. W związku z tym powstał obowiązek dokonania dodatkowej aktualizacji dotacji oświatowych dla wszystkich podmiotów oświatowych.
Szczegółowe informacje na stronie:
Standard A na ucznia po korekcie wynosi 9.415,1831 zł.
3.3. Wagi przeliczeniowe
P 33 = 0,200 (30 tys. uczniów)
Szkoła podstawowa: więcej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 9 477 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 1 895,40 zł
P 34 = 1,000 (11 tys. uczniów)
Szkoła podstawowa: więcej niż 80 uczniów i mniej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 30 uczniów i mniej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 9 477 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 9 477 zł
P 35 = 1,300 (14 tys. uczniów)
Szkoła podstawowa: mniej niż 80 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: mniej niż 30 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 9 477 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 12 320,10 zł
P36 = 0,800 (2,7 tys. uczniów)
Dla uczniów oddziałów i szkół, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w dwóch językach: polskim oraz języku mniejszości narodowej.
Kwota bazowa (Standard A): 9 477 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 7 581,60 zł
4. Wagi przeliczeniowe dla uczniów uczęszczających na zajęcia z języka niemieckiego jako języka mniejszości w 2024 roku
W 2024 roku zmieniono wartości wag dla uczniów uczęszczających na zajęcia z języka mniejszości niemieckiej, dla których nauczanie języka mniejszości narodowej jest realizowane w formie dodatkowej nauki tego języka.
4.1. Wagi przeliczeniowe w miesiącach styczeń-sierpień 2024 r.
Wartość wag dla miesięcy styczeń-sierpień 2024 r. określa:
Decyzja jest konsekwencją:
Rozporządzenia Ministra Edukacji z dnia 2 lutego 2024 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym przywracającego 3 godziny tygodniowego wymiaru nauki języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej.
O zmianach informował Serwis Samorządowy PAP.
O kwocie bazowej (Standard A) informował Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Henryk Kiepura na posiedzeniu Sejmu w dniu 7.03.2024 r.:
„Standard finansowy A do subwencji na 2024 r. wyniósł 8991 zł. Jest wyższy niż standard finansowy A, czyli ten podstawowy, w roku 2023 o ok. 30%”
P28 = 0,134
Szkoła podstawowa: więcej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 8991 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 1204, 79 zł
P29 = 0,673
Szkoła podstawowa: więcej niż 80 uczniów i mniej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 30 uczniów i mniej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 8991 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 6050, 94 zł
P30 = 0,874
Szkoła podstawowa: mniej niż 80 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: mniej niż 30 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 8991 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 7858, 13 zł
P31 = 0,600
Dla uczniów oddziałów i szkół, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w dwóch językach: polskim oraz języku mniejszości narodowej.
Kwota bazowa (Standard A): 8991 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 5394, 60 zł
4.2. Wagi przeliczeniowe w miesiącach wrzesień-grudzień 2024 r.
W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia Ministra Edukacji w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego w roku 2025 Ministerstwo odniosło się również do finansowania nauczania języka mniejszości niemieckiej w miesiącach wrzesień-grudzień 2024 roku:
„Od dnia 1 września 2024 r. nastąpiło, w stosunku do uczniów lub słuchaczy należących do wszystkich mniejszości narodowych, ujednolicenie wymiaru godzin nauczania języka mniejszości narodowej realizowanego w formie dodatkowej nauki tego języka. Z tego powodu w algorytmie podziału subwencji na 2024 r. zmieniono finansowanie uczniów lub słuchaczy należących do wszystkich mniejszości narodowych w zakresie 4 miesięcy.”
P28 = 0,200
Szkoła podstawowa: więcej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 8991 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 1798,20 zł
P29 = 1,000
Szkoła podstawowa: więcej niż 80 uczniów i mniej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 30 uczniów i mniej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 8991 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 8991 zł
P30 = 1,300
Szkoła podstawowa: mniej niż 80 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: mniej niż 30 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 8991 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 11 688, 30 zł
P31 = 0,600
Dla uczniów oddziałów i szkół, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w dwóch językach: polskim oraz języku mniejszości narodowej.
Kwota bazowa (Standard A): 8991 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 5394, 60 zł
5. Wagi przeliczeniowe dla uczniów uczęszczających na zajęcia z języka niemieckiego jako języka mniejszości w 2023 roku
W 2023 roku zmieniono wartości wag dla uczniów należących do mniejszości niemieckiej (O zmianach informował m.in. Portal Oświatowy), dla których nauczanie języka mniejszości narodowej jest realizowane w formie dodatkowej nauki tego języka. Decyzja jest konsekwencją zmiany podstawy programowej oraz zmniejszenia tygodniowego wymiaru nauki języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej z 3 godzin do 1 godziny.
P27 = 0,10
Szkoła podstawowa: więcej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): ok. 6 947 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 694,7 zł
P28 = 0,500
Szkoła podstawowa: więcej niż 80 uczniów i mniej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 30 uczniów i mniej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): ok. 6 947 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 3 473,50 zł
P29 = 0,650
Szkoła podstawowa: mniej niż 80 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: mniej niż 30 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): ok. 6 947 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 4 515,55 zł
P30 = 0,600
Dla uczniów oddziałów i szkół, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w dwóch językach: polskim oraz języku mniejszości narodowej.
Kwota bazowa (Standard A): ok. 6 947 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 4 168,20 zł
6. Wagi przeliczeniowe dla uczniów uczęszczających na zajęcia z języka niemieckiego jako języka mniejszości w 2022 roku
Minister Edukacji i Nauki wydał rozporządzenie w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2022. W rozporządzeniu opublikowanym 10 lutego 2022 r. zmniejszono wartość wagi dla uczniów i słuchaczy należących do mniejszości niemieckiej, dla których nauka języka niemieckiego realizowana jest w formie dodatkowej.
Zgodnie z nowymi przepisami dla uczniów lub słuchaczy należących do mniejszości niemieckiej, dla których nauka języka mniejszości realizowana jest w formie dodatkowej nauki tego języka zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, wartość wagi:
1) P25 zmniejsza się o 0,034;
2) P26 zmniejsza się o 0,173;
3) P27 zmniejsza się o 0,224.
W algorytmie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na rok 2022 – w części szkolnej – uwzględniono w związku ze zmianami z 10 lutego 2022 r. dla uczniów mniejszości niemieckiej następujące wagi:
P25 = 0,166
Szkoła podstawowa: więcej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 6118 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 1 015,59 zł
P26 = 0,827
Szkoła podstawowa: więcej niż 80 uczniów i mniej niż 112 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: więcej niż 30 uczniów i mniej niż 42 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 6118 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 5 059,59 zł
P27 = 1,076
Szkoła podstawowa: mniej niż 80 uczniów uczęszczających na zajęcia
Szkoła ponadpodstawowa: mniej niż 30 uczniów uczęszczających na zajęcia
Kwota bazowa (Standard A): 6118 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 6 582,97 zł
P28 = 0,600
Dla uczniów oddziałów i szkół, w których zajęcia edukacyjne są prowadzone w dwóch językach: polskim oraz języku mniejszości narodowej.
Kwota bazowa (Standard A): 6118 zł
Kwota uzupełniająca (zwiększająca standard A): 3670,80 zł
